Szymon z Cyreny to postać, która niezbyt mocno interesuje badaczy chrześcijaństwa. Nie znajdziemy na jego temat opasłych tomów opracowań historycznych, czy teologicznych. Jest traktowany raczej jako niezbyt istotny epizod w rozważaniach na temat naszej wiary. Czy aby na pewno słusznie? Żeby odpowiedzieć sobie na to pytanie, możemy zacząć nasze rozważanie od zadania sobie dwóch innych kluczowych pytań. Oba są nieco przewrotne, i brzmią: Czego nie ma w Ewangeliach?; Czym nie jest chrześcijaństwo?

Odpowiedź na pierwsze pytanie brzmi: Ewangeliści nie piszą o bardzo wielu sprawach, które dla chrześcijan mogłyby być interesujące. Nie dowiemy się od nich zupełnie nic o św. Józefie, o jego życiu, czy śmierci. Bardo skąpe informacje docierają do nas gdy chodzi o Maryję. Zupełnie nic nie wiemy o dzieciństwie i młodości Jezusa. Na temat apostołów, poza imionami, też niewiele znajdziemy w Nowym Testamencie. Czy wynikło to z niechlujstwa kronikarzy? Czy świadczy to o ich słabej znajomości tematu? Bynajmniej, jest to zabieg zupełnie celowy. Ewangeliści nie pisali jakiejś tam historii, pisali o Dobrej Nowinie, to był ich cel główny. Właśnie dlatego starali się, żeby ich przesłanie było jak najczystsze. Zrezygnowali z mało istotnych faktów, dygresji, zbędnych upiększeń i elokwencji na rzecz klarowności przekazu. Pisali wyłącznie o tym, co jest istotne.

Postać Szymona z Cyreny pojawia się w trzech z czterech Ewangelii. Piszą o nim zgodnie trzej synoptycy. Dla porównania: Dobry Łotr jest wymieniony tylko przez jednego z nich, Łukasza i to bez imienia. Tradycja, która przypisuje mu imię Dyzma pochodzi z pism apokryficznych, o wiele później powstałych w czasie, niż Ewangelie kanoniczne. Człowiek, który został przymuszony do dźwigania krzyża Jezusa, nie jest wspomniany jako jakiś tam przechodzień, jest to bardzo konkretna, rozpoznawalna, znana z imienia postać. Szymon z Cyreny, ojciec Aleksandra i Rufusa. O czym to świadczy? O tym, że była to osoba dobrze znana młodemu Kościołowi i na tyle ważna, by pamięć o nim się zachowała. Pamięć, która dzięki Ewangelistom przetrwała po dziś dzień.

Męka, śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa to zagadnienia absolutnie kluczowe dla naszej wiary, gdyby nie to, byłaby ona daremna. Trzej z czterech Ewangelistów w centrum tych wydarzeń umieszczają Szymona z Cyreny. Dlaczego? Dlaczego nie pominęli tego faktu traktując go jako nieistotny epizod?

Wróćmy do drugiego pytania: Czym nie jest chrześcijaństwo? Otóż bez wątpienia chrześcijaństwo nie jest odpowiedzią na wszystkie pytania nurtujące człowieka od zawsze. Nie odpowiada nam na przykład na pytanie: skąd się wzięło zło? Pewnie wiele osób uzna te słowa za skandal. Jak to nie wiadomo? Zło jest konsekwencją grzechy pierworodnego, jest to jasne i oczywiste. Będą mieli rację, ale tylko w tym znaczeniu, że wiemy jak zło dotknęło człowieka, lecz nie wiemy nic o jego istocie. Skąd i dlaczego się wzięło w ogóle? Zło jako takie. Aby to dobrze zrozumieć należy się cofnąć do Księgi Rodzaju, w pierwszym opisie Stworzenia zła nie ma. Szóstego dnia Bóg spojrzał na swoje dzieło i stwierdził, że wszystko co stworzył było dobre. Innymi słowy jeszcze wtedy zła nie było, ale w drugim opisie zło już jest. Jest przed Adamem i Ewą, czyli pierwsi ludzie na świecie go nie wygenerowali, nie uaktywnili, ono już było przed nimi jako fakt. Co więcej, był już Zły, to przecież Szatan namówił pierwszych ludzi, by sprzeciwili się Bogu. Między pierwszym a drugim opisem Stworzenia zachodzi tajemnica. Coś co dla nas ludzi jest całkowicie niepojęte. Nie możemy przecież nawet, chcąc być w pełni konsekwentni, stwierdzić, że zło stworzył Bóg. Jak byt nieskończenie dobry może chcieć stworzyć zło? Po co miałby to robić? Bo mu się nudziło? Bo był ciekaw jako to będzie? Dla własnej rozrywki? Nieskończone Dobro stwarza absolutne zło? To paradoks, absurd, głupota. Skoro jednak to nie Bóg stworzył zło, to kto? Czy oprócz Boga istnieje jeszcze jakiś inny równy mu byt? Taki wniosek to herezja, zaprzeczenie wszystkiego w co wierzymy. To może Bóg nie chciał zła stwarzać, ale poczuł się do tego zmuszony? To by oznaczało, że nie jest wszechmocny, że nawet On ma jakieś ograniczenia, czyli znowu herezja! Otóż wszelkie próby wytłumaczenia istoty zła na drodze rozumowej muszą zaprowadzić nas albo do stwierdzeń niezgodnych z prawdami wiary, albo do paradoksu. Istota zła jest dla nas czymś absolutnie nie pojmowalnym.

Tym samym dochodzimy do sedna naszych rozważań, do Szymona z Cyreny. Człowieka, na którego drodze pojawia się zło absolutne. Niewinny Jezus jest męczony i prowadzony na haniebną śmierć. Szymon nie chce w tym uczestniczyć, to nie jego sprawa. On chce tylko wrócić z pola do domu. Do niesienia krzyża zmuszają go rzymscy żołnierze.

W naszym życiu też czasami tak jest, że na naszej drodze pojawia się zło absolutne, nieprzewidziane, przypadkowe, niezasłużone, zło którego ani nie rozumiemy, ani się na nie nie godzimy. Postać Szymona z Cyreny to dar dla nas od Boga, przez który nam mówi: wystarczy, że będziesz taki jak on. Nie jestem Bogiem okrutnym, nie wymagam od ciebie, byś mi dziękował za zło, które stanęło na twojej drodze. Nie musisz w masochistycznych udrękach mnie za to wielbić. Masz prawo czuć się zmuszonym. Masz prawo tego nie chcieć. Nie rozumieć. Masz prawo to przeklinać!

Szymon z Cyreny postawiony w centralnym punkcie Męki Pańskiej to dla nas ukojenie. Balsam dla naszej duszy udręczonej wyrzutami sumienia: jak mam dziękować Bogu za śmierć swojego dziecka? – pyta w rozpaczy matka. Jak mam dziękować za chorobę nowotworową? Za zdeformowanego noworodka? Za wszystkie niezawinione przez nas nieszczęścia? Ból, wojnę, głód i śmierć w męczarniach bliskich? Jak za to dziękować? Nie dziękuj, bądź jak Szymon z Cyreny, weź swój krzyż i idź za Jezusem, choć czujesz się do tego zmuszony, choć tego nie chcesz. To wystarczy!

Jezus zapytał Piotra, a ty, za kogo mnie uważasz? Odpowiedział mu: Tyś jest epifanią eschatologiczną, która żywi ontologiczną intencjonalność naszych relacji podświadomych i interpersonalnych. –  Jezus: Jak? Jak? (Jose H. Prado Flores)

Wielu z nas, ludzi Kościoła, ma tendencję do komplikowania rzeczy najprostszych. Nie jest od tego wolny również piszący te słowa. Jan Chrzciciel woła do nas o opamiętanie. Nasza wiara jest bardzo prosta, można ją streścić dosłownie w kilku zdaniach, natomiast życie nią na co dzień jest tak trudne, że niemal niemożliwe. Jednakże to „niemożliwe” niejednemu się udało. Aby udało się i nam musimy powrócić do prostoty. Zastanowić się, czy nasza religijność nie zasłania nam tego co najważniejsze.

Wielu w Kościele fascynuje się demonami. Potrafią doskonale opowiedzieć o upadku Szatana, jego armii, imionach upadłych aniołów. Walkę z Szatanem przedstawiają z rozmachem, którego nie powstydziliby się spece z Hollywood. Uwielbiają słuchać opowieści egzorcystów, tych prawdziwych i niestety również tych, którzy zgody Kościoła na taką działalność nie posiadają. Szatana widzą w zabawkach dla dzieci, kreskówkach, maskotkach, zawieszkach na szyję i wielu innych przedmiotach, a nie dostrzegają jego działania w realnym życiu na co dzień. Czyniąc z Kościoła Katolickiego demonologię pewnie nie do końca świadomie nadają Szatanowi znaczenie równe Bogu.

Inni skręcają w mistykę. Święci nie są dla nich przykładem wiary najprostszej z możliwych, tylko właśnie odwrotnie, fascynacje wywołują cuda, stygmaty, objawienia. Niezwykłe wydarzenia z życia świętych stawiają w centrum wiary, jakby zapominali o tym, że Objawienie Jezusa Chrystusa było jedno, pełne i wystarczające. Cuda, jakie mają miejsce za wstawiennictwem takiego czy innego świętego mają nas umacniać w wierze, a nie coś do tej wiary dodawać.

Jan zwraca nam na to uwagę. Prostujcie ścieżki, wróćcie do prostoty wiary. Miejcie tak za tak, nie za nie. Chrześcijaństwo to podążanie za Jezusem. On jest centrum tej wiary. Chrześcijaństwo to miłość braci zjednoczonych we wspólnocie Kościoła, często o tym zapominamy. Zapatrzeni w niuanse, tematy mało istotne, dyskutujący nad sprawami drugorzędnymi, tracimy z oczu żyjącego obok nas bliźniego. Często w naszym zaangażowaniu religijnym postępujemy tak, jakbyśmy chcieli zbawić się sami. Gdyby to było możliwe, czy Jego śmierć na krzyżu byłaby potrzebna? Czyż samo wypełnianie przykazań by nie wystarczyło?

W komercyjnym świecie nie ma miejsca na adwent.Zaraz jak znikną z naszych sklepów znicze, chryzantemy i dynie, zapełniają je choinki i Mikołaje. Każdy handlowiec wie doskonale, że w biznesie nie ma miejsca na Czas Ostateczny. Skoro wszystko ma się za chwilę skończyć po co kupować, brać kredyty, inwestować, zarabiać? W ludziach należy podtrzymywać przekonanie, że są nieśmiertelni, wiecznie młodzi, zdrowi i zdolni do pracy, że od kiedy mamy już w Polsce kapitalizm i demokrację będzie wyłącznie lepiej. Można a nawet trzeba dyskutować o świętości Matki Bożej, o tym czy płeć jest nam dana z natury czy to kwestia kultury i wychowania czy w ogóle jest nam potrzebny do szczęścia Bóg bylebyśmy tylko nie podważali niezachwianej wiary w kapitalizm i demokrację, gwarantów wiecznej szczęśliwości człowieka Zachodu.

Jako chrześcijanie wyznajemy, że Pan przyjdzie u kresu czasu, odłączy plewy od ziarna i rzuci je w niegasnący ogień piekła. De facto jednak nie wierzymy w to co wierzymy. Opowieści o paruzji, wiecznej chwale w Niebie lub potępieniu traktujemy z przymrużeniem oczu, że owszem tak jest powiedziane ale to się nie wydarzy za naszego życia, za życia naszych dzieci. Czekamy żeby On przyszedł ale tak na niby. W stajence, na sianku, przy choince i prezentach jako figurka z gipsu.

Tymczasem Adwent mówi nam zupełnie coś innego: „uważaj żebyś się nie zdziwił!”. Pan przyjdzie jak złodziej w nocy, a ta noc może być DZISIAJ! Adwent to klasyczne memento mori, to eschatologia. Dzisiaj w Kościele mówi się, że adwent to czas radosnego oczekiwania i jest to oczywiście prawda, tyle że radość niekoniecznie musi oznaczać: „być w głupkowatym nastroju” rodem z Facebooka. Adwent to wiara młodego Kościoła, że ostatni dzień życia tu na ziemi to pierwszy dzień życia wiecznego. To wiara pierwszych gmin chrześcijańskich: że umrzeć będzie mi lepiej. To szczera modlitwa: Przyjdź, Panie Jezu! Marana Tha!

Definicja adwentu to proste pytanie: czy wierzę w to co wyznaję? Czy faktycznie jestem przygotowany na przyjście Pana? Czy jestem pewien, że tego chcę? To ostrzeżenie proroka Amosa skierowane do nas wszystkich:

18 Biada oczekującym dnia Pańskiego.
Cóż wam po dniu Pańskim?
On jest ciemnością a nie światłem⁶.
19 Jakby uciekał człowiek przed lwem,
a trafił na niedźwiedzia;
jakby skrył się do domu i oparł się ręką o ścianę,
a ukąsił go wąż.(Am.5,18-19)

Dzieło sztuki można interpretować na dwa sposoby. Pierwszy z nich to dogłębna analiza przeprowadzona na podstawie merytorycznych danych, takich jak: epoka, w której działał twórca, jej obyczajowość, mentalność, prądy w sztuce jakie wówczas obowiązywały, środowisko, w którym się obracał twórca, jego stan psychiczny, materiał i techniki, w których tworzył i tak dalej. Jest to opcja profesjonalna, na skutek swojej złożoności i wymagającej specjalistycznej wiedzy z wielu dziedzin przydatna głównie historykom sztuki i znawcom tematu. Dla przeciętnego odbiorcy jest to sposób raczej niedostępny, gdyż większość z nas taką rozbudowaną wiedzą nie dysponuje.

Dla zwykłego laika, którego zachwyci jakieś dzieło sztuki polecany jest drugi sposób. Wystarczy stanąć naprzeciw dzieła i rozważyć co ono mówi do mnie, nie ma od razu potrzeby zgadywać co autor chciał powiedzieć przez … . Wystarczy, że wiem co mnie w nim zachwyca, porusza lub gorszy.

Co widzę na obrazie Edwarda Muncha „Madonna”? Widzę piękną, nagą, młodą kobietę w ekstazie uniesienia. Właśnie się dowiedziała, że zostanie matką. Po pierwszym szoku dociera do niej co właściwie się stało. Jakie wielkie rzeczy uczynił jej Wszechmogący! Od tej chwili błogosławić ją będą wszystkie pokolenia ziemi. Będzie matką Pana! Czy może dziwić, że jej uniesienie, ekstaza są pełne?  Jest nową Ewą, co w tym dziwnego, że jest naga? Czyż Ewa w Raju była ubrana? Jej ciało właśnie stało się świątynią, pod jej sercem będzie rozwijał się Król. Ciąża to kwintesencja cielesności. Przecież nie będzie trzymać zarodka w pudełku, czy pod poduszką. To w jej ciele będzie kwitnąć, pęcznieć, rozwijać się Życie. Z dziewczyny właśnie staje się kobietą. Cóż w tym dziwnego, że jest zachwycona swoją cielesnością? Jej ciało właśnie stało się najwspanialszą na świecie fabryką życia.

Maria jest kobietą bez grzechu, aby to dobrze zrozumieć musimy odpowiedzieć sobie czym tak naprawdę jest grzech. Grzech to zejście z właściwej drogi, manowce, upadek. Szatanowi wcale nie zależy na tym byśmy popełnili taki czy inny czyn, zależy mu na tym byśmy po upadku już się nie podnieśli. Kiedy wyzbywamy się grzechu wracamy  na dobrą, prawidłową drogę,wracamy do normalności. Innymi słowy mówiąc, wbrew temu co niekiedy myślimy, to właśnie Maria była normalna, a my w stanie grzechu  jesteśmy wynaturzeniem, nie odwrotnie. Podobnie było z Ewą w Raju, zanim zgrzeszyła była normalna, taką stworzył ją Bóg. Nienormalność, wynaturzenie to owoc grzechu. Gdy była bez grzechu, jej nagość nie była problemem, stała się problemem dopiero wtedy, gdy na ciało spojrzeli ona i Adam poprzez pryzmat grzechu.

Co to oznacz w praktyce? Zastanówmy się w jaki sposób patrzymy na przykład na dziewczynę idącą w letni dzień po ulicy naszego miasta w sukience, która więcej odsłania niż przykrywa. Czy widzimy piękno stworzenia, chwalimy Boga za cud natury, za to jak nas obdarowuje każdego dnia? Dziękujemy mu za stworzenie takiego piękna czy widzimy rozwiązłą ladacznicę i dziwkę. Nie znamy jej, nic o niej nie wiemy, o jej charakterze, sposobie bycia, stylu życia, nie wiemy nic. To jak ją widzimy świadczy o naszym wnętrzu, nie jej, o tym co my mamy w duszy, nie ona. To jak na nią patrzymy świadczy o tym, czy nosimy w sobie miłość do Boga i jego dzieła, czy może raczej zgniliznę, obrzydliwości, pornografię. Bóg nas stworzył nagimi i stwierdził, że to jest dobre. To pryzmat grzechu każe nam widzieć w nagim ciele kobiety rozwiązłość i zgniliznę wynaturzenia.

Ktoś pewnie pomyśli sobie: po cóż te wszystkie dywagacje? Czemu ma służyć ta pożal się Boże teologia? Temu, by bezkarnie móc patrzeć na nagie piersi? Otóż jest to fundamentalna kwestia społeczna. Jakiś czas temu w Polsce miała miejsce okrutna zbrodnia: młoda kobieta po udaniu się do mieszkania jakiegoś mężczyzny została tam zniewolona, przetrzymywana wbrew własnej woli kilka dni, gwałcona i torturowana. Równie przerażające jak samo wydarzenie  były komentarze znacznej części polskiego społeczeństwa po nagłośnieniu tej sprawy. Wiele osób mówiło, że owa kobieta sama sobie była winna, że to głupota ją zgubiła, że nie ma w tym nic dziwnego – w końcu sama poszła do tego mieszkania. Odpowiedzialność za zbrodnie zdjęto z katów i przeniesiono na ofiarę. Reakcja wcale nie była czymś zaskakującym, często gdy mowa o gwałcie pojawiają się w Polsce dywagacje: czy przypadkiem ofiara sama nie była sobie winna, może prowokowała, może źle się odezwała lub za bardzo uśmiechnęła, może prowokacyjnie ubrała?

Jakby życiem kobiety w tym kraju miały rządzić strach, czujność, nierzucanie się w oczy byle przypadkiem nie sprowokować ataku, byle nie dać pretekstu do przemocy. Jakby mężczyzna w tym kraju miał być panem i władcą mającym prawo oceniać, czy przypadkiem nie został sprowokowany do przemocy wobec kobiet. Myślisz sobie, że to przesada, że to wnioski zbyt daleko idące? W takim razie zrób sobie test: jeszcze raz zobacz obraz Edwarda Muncha i zarejestruj swoją pierwszą reakcję, jakie uczucie wywołuje w tobie widok nagiej Madonny – zachwyt czy agresję? Kontynuuj czytanie →